به نقل از «فرارو»

حاکمیت با قهر حاکمیت با اقناع

تاریخ انتشار: ۲۱ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۸۱۸۰۶۴

بهروز قمری تبریزی، تاریخ‌دان، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در روزنامه اعتماد نوشت: در بحبوحه انقلاب، این روایت منتسب به پیامبر، «الملک یبقی مع الکفر و لایبقی مع الظلم»، زبانزد عام و خاص شده بود. این شهرت مدیون ترانه‌ای بود که مرحوم فرهاد مهراد روی شعری از سیاوش کسرایی خوانده بود. با عنوان «وحدت»، این شعر، که در سال ۱۳۵۶ سروده شده بود، گویای آن تب و شوری بود که پایه‌های ظلم شاهنشاهی را در آن زمان به لرزه انداخته بود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مرحوم سیاوش کسرایی شاعری متعهد بود که تمایلات سیاسی‌اش همگون با برنامه‌ها و افکار حزب توده بود. روایتی که او از پیامبر نقل می‌کند استناد تاریخی ندارد. نزدیک‌ترین روایتی که چنان مفهومی را تداعی می‌کند، روایتی است که محمد بن محمد شعیری در جامع‌الاخبار بدین شرح آورده است: «و قِیل: الْمُلْک‏ یبْقى‏ بِالْعدْلِ مع الْکفْرِ و لا یبْقى الْجوْرُ مع الْإِیمانِ» (فرمانروایی عادلانه کافران باقی می‌ماند، اما فرمانروایی ظالمانه مومنان برقرار نخواهد ماند). این مفهوم برداشتی دقیق از مساله حکمرانی است، مساله‌ای که متفکران معاصر به انحای مختلف به آن پرداخته‌اند. حاکمیت‌ها در تمام طول تاریخ.

به خصوص در دوران حکومت‌های مدرن، بر پایه دو عنصر قهر و اقناع استوار بوده‌اند. اقناع آن چیزی است که فیلسوف بزرگ ایتالیایی آنتونیو گرامشی آن را «هژمونی» می‌نامد. این بدان معناست که حکومتی پابرجا خواهد بود که قدرت اقناعی داشته باشد، قدرتی که توسط آن بتواند ملت را متقاعد کند نماینده واقعی منافع و مصالح آنان است. حاکمیت باید توان آن را داشته باشد که ملت را به این باور برساند که خیرخواه و متضمن عدالت اجتماعی و حقوق آنان است. هیچ حاکمیتی به ابزار قهر رجوع نمی‌کند مگر آنکه هژمونی خود را در حال افول ببیند و احساس کند که مشروعیتش تهدید و قدرت اقناعی‌اش تحدید شده است.

این مفهوم را لوئی آلتوسر به یک تئوری جامع حکمرانی مدرن براساس آنچه او «دستگاه ایدئولوژیک حاکمیت» می‌نامد گسترش داد. البته او، مانند بسیاری دیگر از فلاسفه سیاسی، معتقد بود که این «دستگاه» (Apparatus) کارآمد است به دلیل آنکه همواره یک «دستگاه قهری» در پسِ پشت آن حضور دارد. این دو وجه حاکمیت، قهر و اقناع، در کنار هم قدرت سیاسی را تعریف می‌کنند. هر چه وزنه اقناع سنگین‌تر باشد، حکومت‌ها با ثبات‌تر و مشروع‌ترند، هرچه از ابزار قهر بیشتر استفاده کنند، شکاف میان دولت‌ها و ملت‌ها عمیق‌تر و حاکمیت‌شان شکننده‌تر است. اینکه حاکمیتی از طریق اقناعی بقا یابد لزوما بدان معنا نیست که حکومتی عادلانه است.

در دنیای امروز حکومت‌های زیادی هستند که در جوامع خود هژمونیک هستند، یعنی ملت‌شان معیار‌های زندگی و ارزش‌هایی را که حاکمیت مبلغ آن است را می‌پذیرند، ولی این بدان معنا نیست که این حکومت‌ها عادلانه هستند. بقا دارند، چون هژمونیک هستند، مثل حاکمیت در امریکا. به قول نواُم چامسکی، این پدیده، یعنی توان اقناعی حاکمیتی غیرعادلانه، تنها زمانی میسر است که ابزار «ساخت و تولید تمکین» (manufacturing consent) را دراختیار داشته باشند. مطبوعات، وسایل ارتباط جمعی و تمام نهاد‌هایی که به گونه‌ای فرد را قانع می‌کند که او به سیستم موجود وابسته است. فرد بقای خود را در تداوم سیستم موجود و در نهاد‌های آن می‌بیند. دکتر شریعتی هم این امر را به خوبی درک کرده بود.

وی در تشیع علوی و تشیع صفوی به صراحت می‌گوید که نظام‌های اجتماعی از طریق نهاد‌هایی به‌هم پیوسته مثل «حکومت، خانواده، زبان، بیمه، بانک، بازنشستگی، صندوق پس‌انداز و بلیت بخت‌آزمایی» تداوم می‌یابند، ولی زمانی که این «دستگاه تولید تمکین» بحران‌زده می‌شود و ارزش‌هایی که نهادینه شده‌اند با چالش روبه‌رو می‌شوند، حکومت‌ها به دستگاه قهری خود رجوع می‌کنند و ماهیت غیرعادلانه بودن خود را عیان می‌کنند. حکومت‌های اقناعی می‌توانند غیرعادلانه باشند ولی حکومت‌های عادلانه نمی‌توانند غیراقناعی و قهری باشند. این‌گونه هم نیست که اعمال قهر لزوما به عدم ثبات حاکمیت‌ها بینجامد. حکومت‌های زیادی در تاریخ بشر بوده و هستند که سال‌های سال با اعمال زور و با ابزار قهری به حاکمیت خویش تداوم بخشیده‌اند..،

اما برخی می‌پندارند که تداوم قدرت سیاسی تجلی حقانیت آن است. حاکمیت ظلم هم می‌تواند پایدار باشد و هم مسلط، اما آیا این پایداری به لحاظ اخلاقی، تاریخی، انسانی، یا الهی موجه است؟ این دقیقا همان موضوعی بود که رهبر انقلاب در سخنرانی ۲۵ آذر ۱۳۵۷ خطاب به حکومت شاه بدان پرداخت: «ما فرض می‌کنیم که شاه خیلی هم مرد سالمی است، خیلی هم آدم سلیمی باشد، خیلی هم خدمتگزار به مردم باشد. خوب وقتی مردم خدمتگزاری را نخواستند، خوب او باید کنار برود.

ما فرض می‌کنیم که ایشان مصالح مملکت را ملاحظه کرده است، ایشان می‌خواهد آزادی بدهد، ایشان می‌خواهد مملکت را مستقل کند، ایشان می‌خواهد مملکت را به تمدنی نو برساند. همه این‌ها را ما فرض می‌کنیم صحیح است، او می‌خواهد چنین کار‌هایی را بکند، لیکن اهالی این مملکت می‌گویند که ما نمی‌خواهیم او سلطان ما باشد، سرنوشت اهالی مملکت با خودشان است. ما همچنین خدمتگزاری را نمی‌خواهیم، ایشان بروند کنار ما خودمان یک خدمتگزار دیگر را جای ایشان می‌نشانیم. ما فرض می‌کنیم که اگر او هم مثل انسان‌های دیگر انسانیتی داشت، باز هم مردم این حق را داشتند که بگویند ما این خدمتگزار را، این انسان بسیار صالح خوب را که می‌خواهد مملکت را بهشت برین بکند، ما نمی‌خواهیم ایشان مملکت ما را بهشت برین بکند. آیا مردم حق ندارند این را بگویند؟ آیا حقوق بشر این نیست که هر بشری بتواند سرنوشت خود را خودش تعیین کند؟ مردم می‌خواهند سرنوشت خودشان را خودشان تعیین کنند» (صحیفه نور، جلد ۵، ۲۴۴-۲۴۵).

راه قهر برای حکومت‌ها همواره آسان‌ترین ولی پر هزینه‌ترین گزینه‌ها است. آسان است برای آنکه به سادگی محقق می‌شود، ابزارش را در اختیار دارند و راه کارکرد آن را می‌دانند. راه اقناع، اما پر پیچ و تاب است و بیشتر با ترغیب سر و کار دارد تا تهدید. برای انتخاب این گزینه، حکومت‌ها باید در وهله اول به مشروعیت و حقانیت حاکمیت خود وثوق بلاشک داشته باشند، بدون آن به بردباری لازم برای رهبری و راهبری جامعه، و نه فقط سلطه بر آن، دست نخواهند یافت. پرهزینه است برای آنکه ما از جان انسان‌ها سخن می‌گوییم. هیچ هزینه‌ای بالاتر از این وجود ندارد که جانی گرفته شود و عمری کوتاه گردد تا ثبات سیاسی به دست‌آید. این سخن را باید بدون تبعیض گفت، هر جانی که گرفته می‌شود و هر نفسی که به آخر می‌رسد جراحتی است بر روح و جسم تمام جامعه. به جایی نرویم که این جراحات به زخمی لاعلاج مبدل گردند.

منبع: فرارو

کلیدواژه: ما فرض می کنیم حکومت ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۸۱۸۰۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مجلس، مقدم‌ترین لبه تماس حاکمیت با مردم است | توجه به تبیین خدمات دولت در مجلس

به‌ گزارش جام جم آنلاین از روابط عمومی رسانه ملی، سازمان صداوسیما میزبان جمعی از منتخبان مجلس شورای اسلامی‌ بود که ساعاتی را در بخش‌های مختلف سازمان صداوسیما گذراندند و در خاتمه این بازدید، در نشستی با رئیس سازمان صداوسیما دغدغه‌ها و دیدگاه‌هایشان را پیرامون رسانه ملی بیان کردند.

پیمان جبلی در جریان این نشست، با اشاره بدان‌که دوران جدید رسانه در سپهر جهانی عصر رقابت و خارج شدن از تک‌صدایی رسانه‌های رسمی است، گفت: دوره مدیریتی اخیر رسانه ملی کارش را با اتکا به سندی تحولی آغاز کرد که مورد تقدیر، تحسین و تأیید رهبر معظم انقلاب نیز قرار گرفت.

وی افزود: برمبنای این سند، با رهبری و مردم در راستای دو سرفصل اساسی «هویت‌محوری» و «عدالت‌گستری» برای رسیدن به پیشرفت عهد بسته‌ایم و تحول برای رسیدن به این اهداف کلان را در سه حوزه «محتوا»، «رویکرد» و «سازوکار» تعریف کرده‌ایم.

رئیس رسانه ملی با بیان اینکه در ایام برگزاری انتخابات مجلس دوازدهم، صداوسیما با به دست گرفتن ابتکار عمل، ۲۰۰ کانال انتخاباتی را برای تبلیغات نامزد‌های مجلس اختصاص داد که در همه اقصا‌نقاط کشور به‌دور از ریخت‌وپاش‌های رایج تبلیغات، در فضایی عادلانه و آرام برنامه‌های خودشان را اعلام کنند، اظهار کرد: این یک اتفاق نیست، بلکه برپایه عمل به سند تحول و توجه به سرفصل عدالت‌گستری انجام و پایه‌های آن از ابتدای دوره تحول نهاده شد.

جبلی در ادامه، تحقق سیاست‌های دیگری در رسانه ملی، ازجمله توجه به مناطق مختلف کشور را در قالب نمایش راهپیمایی تراکتوری ۲۲ بهمن سال ۱۴۰۰ از یک روستا، به دست گرفتن روایت اول در وقایعی، چون بحران آب اصفهان و نمایش دستاورد‌ها و پیشرفت‌های اقصا‌نقاط کشور از دریچه شبکه خبر٢ نتیجه تلاش و پایبندی به سند تحول دانست و گفت: در همین حال است که نماد خلاقیت و ابتکار در برنامه‌سازی‌ها می‌شود برنامه «محفل» که با نوآوری تحسین‌برانگیزی، معارف قرآنی، دینی و اعتقادی را در قالبی جذاب ارائه داده و به پرمخاطب‌ترین برنامه مناسبتی تبدیل شده است.

وی از تلاش برای دیده شدن هویت ایرانی و فرهنگی در قالب اقوام، لهجه‌ها، زبان‌ها و پاره‌فرهنگ‌ها در قاب رسانه نیز سخن به میان آورد و گفت: در فصل پنجم مجموعه نمایشی «نون‌خ» دو هویت در جنوب شرق و غرب یعنی هویت کردی و بلوچی را به یکدیگر گره زدیم که امری هدفمند است و برنامه‌سازان ما را به لزوم تولید کار‌های جذاب براساس هویت و عدالت توجه می‌دهد.

رئیس سازمان صداوسیما متذکر شد: هویت ایرانی، هویت تهرانی نیست و هویت تهرانی هم فقط از میدان ونک به‌بالا نیست. تمرکز ما بر ساخت مجموعه‌های نمایشی استانی به‌جای تولید در پایتخت است و در این دوره، استان‌ها نقش پررنگی در مجموعه‌های نمایشی خواهند داشت.

جبلی با اشاره به کم‌رنگ بودن تولیدات استانی روی آنتن شبکه‌های ملی در گذشته گفت: عمدتاً نگاه به استان‌ها در آنتن ملی، گردشگرانه بود؛ درحالی‌که هرکدام از استان‌ها دارای تاریخ، فرهنگ، تمدن، ادبیات و قهرمانان ملی‌اند که باید به آن‌ها توجه کنیم.

وی تمرکز ویژه بر عدالت‌ گستری را که مصداق بدیهی آن توجه به همه مناطق است، در اولویت دانست و اظهار کرد: در همین راستا ۱۰ ساعت از آنتن ملی را به برنامه‌های منتخب شبکه‌های استانی اختصاص دادیم.

رئیس رسانه ملی در بخش دیگری از سخنانش ضمن بیان این نکته مهم که به‌هیچ‌عنوان نگاه تشریفاتی به مجلس شورای اسلامی نداریم، این نهاد را مقدم‌ترین لبه تماس حاکمیت با مردم دانست و گفت: مجلس مصداق و نماد جمهوریت نظام و نهادی افتخارآمیز است و همین امر، مسئولیت ما را در برابر نهاد مهم مجلس که خانه مردم است، بسیار سنگین می‌کند.

جبلی ادامه داد: در این دوره مدیریتی، رسانه ملی برای نخستین بار پخش زنده مذاکرات مجلس را از تلویزیون آغاز کردیم. به‌درستی اعتقاد داریم که باید وظایف و خدمات مجلس بیان شود که در همین راستا بیش از ۲۰۰ گزارش با نام «تصویب شد» تهیه و پخش کردیم که به تبیین خدمات مجلس از اول انقلاب تاکنون اختصاص داشت.

وی به تحول در معاونت سیاسی برمبنای سندمحوری و تشکیل بیش از ۴۰ گروه تخصصی در خبرگزاری صداوسیما اشاره کرد و گفت: بسیاری از قوانین برزمین‌مانده در دوره‌های قبلی مجلس، در دستورکار قرارگرفت که آزادسازی سواحل، صدور مجوز کسب‌وکار‌ها و... ازآن‌جمله است و همین مسیر را دنبال خواهیم کرد.

سیدتقی سهرابی، معاون حقوقی و امور مجلس رسانه ملی نیز به بازدید چندساعته گروهی از نمایندگان منتخب مردم در دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی و آشنایی آن‌ها با بخش‌ها و ظرفیت‌های مختلف سازمان گفت: مدیران صداوسیمای استان‌ها نیز برنامه‌ریزی لازم را برای حضور منتخبان مردم در شبکه‌های خود انجام خواهند داد. این حضور و توجه، نویدبخش ارتباط وثیق‌تر مجلس و سازمان صداوسیما در دوره دوازدهم است.

دغدغه‌ها و انتظارات منتخبان مجلس دوازدهم

در ادامه، مهرداد بائوج لاهوتی، نماینده منتخب مردم لنگرود در مجلس دوازدهم نیز از ابتکار عمل رسانه ملی در راه‌اندازی ۲۰۰ کانال انتخاباتی در دور اول انتخابات و ترتیب دادن مناظره میان نامزد‌ها قدردانی کرد و گفت: امسال سال جهش تولید با مشارکت مردم است. صداوسیما باید در این زمینه مطالبه داشته باشد. صداوسیما حلقه واسط حاکمیت و مردم است و باید توجه داشت اگر واقعیات را نگوییم دشمنان نظام علیه نظام تبلیغ و آسیب وارد می‌کنند.

رمضان رحیمی، نماینده فلاورجان اصفهان، با بیان اینکه ماهیت صداوسیما ماهیت ملی است و انتفاعش باید به توده مردم برسد، گفت: لازم است به مقوله سلامت مردم بیش از پیش توجه شود و در پرداختن به موضوعات در ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نگاه عدالت‌طلبانه وجود داشته باشد.

حمیدرضا عزیزی فارسانی، منتخب مردم شهرستان‌های اردل، فارسان، کوهرنگ و کیار در مجلس دوازدهم با بیان اینکه نگاه نمایندگان مجلس دوازدهم حمایت از سازمان صداوسیما به‌عنوان رسانه ملی و هویت‌ساز است، گفت: باور داریم به‌طور قطعی، رسانه ملی در بازگشت بخشی از فرهنگ و هویت ازدست‌رفته ما که از تبلیغات سوء دشمن ناشی می‌شود، مؤثر است.

عبدالوحید فیاضی، منتخب مردم نور و محمودآباد در مجلس شورای اسلامی تأکید کرد که رسانه ملی باید هم زبان حاکمیت و هم مردم باشد و بهره‌گیری از منابع سرشار هنرمندان متنوع و متکثر در سطح کشور نیز ضروری است. همچنین صداوسیما باید جایگاه و دستاورد‌های مجلس شورای اسلامی را هرچه بیشتر معرفی کند.

محمدقسیم عثمانی، نماینده مردم بوکان در مجلس دوازدهم هم بااشاره به رقبای داخلی و خارجی صداوسیما، برضرورت بهره‌گیری از نگاه نوآورانه در تولیدات رسانه ملی به‌منظور افزایش و ماندگاری مخاطبان تأکید کرد.

محمد نصیری، نماینده منتخب مردم فردوس، طبس، سرایان و بشرویه در مجلس دوازدهم نیز راه‌اندازی ۲۰۰ کانال انتخاباتی و مناظره‌های میان نامزد‌ها را اقدامی خوب توصیف کرد و گفت: صداوسیما در سطح جامعه اثرگذار است. شایسته است در سال جهش تولید، اقدامات زیربنایی و فرهنگ‌ساز بیشتری در این راستا در رسانه ملی انجام شود.

فرامرز شهسواری، منتخب مردم هشترود و چاراویماق در مجلس دوازدهم با بیان اینکه درصد مشارکت مردم این شهرستان ۷۶ درصد بوده است، گفت: مردم روستایی ما با مشکل و محدودیت دریافت سیگنال روبه‌رو هستند که شایسته است با تلاش همکاران صداوسیما برطرف و سیگنال‌دهی توسعه یابد. در تولید برنامه و خبر نیز باید از ظرفیت منطقه استفاده شود.

نمایندگان متتخب مجلس دوازدهم در برنامه‌ای که به همت معاونت حقوقی و امور مجلس ترتیب داده شده بود بازدیدی شش ساعته در روز یازدهم اردیبهشت ماه از بخش‌های مختلف سازمان صداوسیما در حوزه‌های فنی، سیاسی، پخش رادیو و سیما داشتند و با حضور در ساختمان ۹ دی، دیتاسنتر، خبرگزاری صداوسیما و استودیو‌های تپه صبا در جریان فعالیت‌ها و اقدامات واحد‌های مختلف قرار گرفتند.